Henk Braam is een straatfotograaf. Hij komt uit Nijmegen, maar is geboren in Noord-Rhodesië, het latere Zambia en is recent vertrokken naar Zuidoost-Azië – Thailand, Hong Kong en Vietnam – waar hij de komende jaren met zijn fototoestel het dagelijks leven zal vast leggen.
Hij was eerder in Azië. Na de Kunstacademie in Arnhem eind jaren zeventig / begin jaren tachtig en een korte periode in een videobedrijf vertrok hij in 1984 naar India, Nepal, Myanmar en Indonesië. Hij was er zeven maanden en legde van alles vast, maar in verband met het overlijden van zijn vader ging hij terug naar Nederland. Nu, na veertig jaar, vervolgt hij zijn reis.
Henri Cartier-Bresson
In zijn academietijd had hij kennis gemaakt met het werk van de fotograaf Henri Cartier-Bresson. Dat was een belangrijk moment. Als dat niet was gebeurd, was hij wellicht striptekenaar geworden, hij zat op de tekenafdeling van de Academie en was dol op strips. Henk Braam: “Ik raakte helemaal geïnspireerd door het werk van Cartier-Bresson en zag in dat fotograferen óók illustreren is, maar dan met licht en film, én dat het veel avontuurlijker is dan tekenen achter een bureau. Je reist, ontmoet mensen, maakt veel mee.”
Bij Cartier-Bresson ging het om goed kijken, observeren en het beslissende moment afwachten om te klikken. Want je kon, zoals tegenwoordig, niet continu klikken, en later de beste eruit pikken, want het rolletje was niet al te lang. Je moest zuinig zijn.
Hij bedenkt niet van te voren wat hij gaat fotograferen. Net als bij Cartier-Bresson laat hij zich graag verrassen door het moment. “Ik sta dan te wachten op een fotogenieke plek, bijvoorbeeld bij een schaduw en voel me dan net een cheetah. Cheetahs kijken, sluipen, ruiken, grijpen mis…. opnieuw speuren, en dan ineens heeft ie beet. Het is een spel waarbij je beloond wordt met een mooi fotomoment.”
Reportages in verre landen
Braam maakte vele reportages in verre landen voor organisaties als Artsen zonder Grenzen, het Liliane Fonds en Amnesty International. Het resulteerde in beelden van de genocide in Rwanda, vele vluchtelingenkampen, de gevolgen van cholera met duizenden lijken, de gevolgen van droogte en sprinkhanenplagen in Niger en natuurrampen zoals aardbevingen in India of een tsunami in Sri Lanka. Voor zijn foto’s over de studentenrellen in Jakarta kreeg hij in 1998 de eerste prijs in de categorie ‘buitenlands nieuws’ bij de Zilveren Camera.
Maar het zijn niet alleen sombere foto’s. Braam: “Ik kan bijvoorbeeld een foto maken van ellende in een arm land, maar ik kan ook een vrolijk moment fotograferen. In alle ellende is ook altijd vrolijkheid, het leven is niet zwart-wit. Verder wil ik mijn foto’s zo min mogelijk oppoetsen. Foto’s gaan steeds meer op illustraties lijken, mooier dan de werkelijkheid is. Ik wil juist zo dicht mogelijk bij die werkelijkheid blijven. Een goedgemaakte foto hoeft niet te worden gepimpt. Compositie, moment, achtergrond en voorgrond spelen de grootste rol. En met sluitertijd kun je creatief zijn, dat vind ik veel interessanter dan achteraf pimpen en fotoshoppen.”
Nijmegen
Daarnaast was hij actief in zijn woonplaats Nijmegen. Bijna 20 jaar publiceerde hij een maandelijkse foto in De Nijmeegse Stadskrant. “Het is een uitstapje naar ‘het plezier’. De stad is het decor, de voorbijgangers de ‘acteurs’. Daarbij stapte in de voetsporen van een andere Nijmeegse fotograaf, over wie we eerder publiceerden: Jan van Teeffelen. Hij kreeg zelfs les van Van Teeffelen op de Lindenberg.
“Ik gaf me op voor de fotocursus voor gevorderden van stadsfotograaf Jan van Teeffelen. Hij zag wel iets in mijn foto’s. We woonden niet zo ver van elkaar en al snel dronken we vaak samen thee en spraken over de fotografie. Zo ontstond een vriendschap die duurde tot Jans overlijden op eenentachtigjarige leeftijd.” Toen Van Teeffelen tachtig jaar werd, organiseerde Braam als verrassing een tentoonstelling van foto’s met Jan zelf in de hoofdrol, gemaakt door andere Nijmeegse fotografen.
Aan de slag met de erfenis van Jan van Teeffelen
Jan van Teeffelen had geen aandacht geschonken aan wat er met zijn foto’s zou gebeuren. ‘Misschien eindigt het in een oude schoenendoos’. Maar zijn zoon Marc dacht er anders over. Het ging om veel foto’s en vele waren niet ontwikkeld. Uiteindelijk bleek het om meer een miljoen analoge foto’s en dia’s te gaan. Marc richtte met een aantal Nijmegenaren een stichting op om het werk te behouden.
“Na tien jaar had hij eenennegentigduizend zwart-witbeelden gedigitaliseerd, ongeveer een tiende van het hele zwart-wit-archief. Maar Marc kreeg kanker, trouwde nog gauw met zijn vriendin, en vroeg op de trouwdag aan mij: ‘Wat gaat er met het archief gebeuren, mijn vrouw zal het huis moeten verlaten, dan ligt het archief op straat.’ Ik werd lid van de Stichting Jan van Teeffelen, vroeg een maatje om het karwei samen aan te pakken: Ger Loeffen, en we zijn aan de slag gegaan.”
Het was veel werk en regelmatig moesten ingenieuze oplossingen worden gezocht voor de problemen waar ze op stoten. Maar uiteindelijk resulteerde het in een prachtig groot formaat fotoboek dat op de eerste plaats van de boeken top-tien van de Nijmeegse boekhandel Dekker Van de Vegt terecht kwam en snel uitverkocht was, zodat er een tweede druk kwam.
Daarnaast kwam er ook een tentoonstelling in de Nijmeegse Stevenskerk, waar Jan van Teeffelen naast woonde in een van de Kanunnikenhuisjes. En ook die tentoonstelling, ‘De Schatkamer van Jan van Teeffelen’ werd een groot succes. Vele Nijmegenaren stroomden toe en raakten geëmotioneerd bij het zien van de foto’s waar ze veel in herkenden en soms zelf op stonden. En niet alleen Nijmegenaren kwamen langs. Ik prijs me gelukkig het boek in mijn bezit te hebben en de tentoonstelling gezien te hebben.
De reis wordt afgemaakt
Henk Braam, tot slot: “Die wereldreis ga ik nu af maken. Ik kom zeker terug naar Nijmegen, maar dan op vakantie om vrienden te bezoeken. Op reis maak je altijd nieuwe vrienden, is mijn ervaring. Ik ga met alleen mijn rugzak en mijn fototoestel de vruchten van volledige vrijheid en echte rijkdom ervaren.”
Met dank aan:
De Nijmeegse Stadskrant (Wilmy Smeets en Mariët Mensink) en Wijkkrant Nijmegen-Oost (René Pennock), https://www.denijmeegsestadskrant.nl/
Foto: Phraya Nakhon Cave, Thailand
https://www.henkbraam.com/
https://www.facebook.com/BraamsBlik/
https://www.facebook.com/StichtingJanvanTeeffelen
