Op weg naar een andere planeet met Evelien de Jong

In Pictura in Dordrecht bezocht ik de tentoonstelling ‘Navigating Through Time and Space’ van Evelien de Jong. Het was een totaalervaring over de toekomstige ruimtevlucht van ons, mensen van de aarde, naar een nieuwe planeet met de naam ENZON. In 2024 won Evelien de Jong de Pictura Prijs en daarmee kreeg ze alle drie de zalen ter beschikking voor een expositie.

Ik spreek met Evelien, die een passend veelkleurig – rood-geel-groen-zwart – ruimtepak met gele laarzen draagt. Op haar kleding staan teksten, zoals in dikke zwarte letters NO TIME. Recent had ik in Art Centre Schiedam haar werk ‘Grab the past, Hug the Future’ gezien. In een groen trainingspak en met een ruimtehelm vertelde ze over de noodzaak om ons te preparen voor een vertrek van de aarde, de ruimte in.

CARPE DIEM

Om in deze andere wereld te komen, passeerde ik eerst een gordijn met de tekst Carpe Diem, pluk de dag. En vervolgens een poort met twee geraamtes in een zwart trainingspak die zich naar elkaar toebuigen. Links is Evelien te herkennen, rechts de hoofdpersoon van ‘De schreeuw’ van Munch, met een rood masker en uitstaande rode oren en een zwart en een wit oog en om zijn midden een rode strik.in de vorm van zijn oren . Het rechterdeel van de poort wordt ietsje verder herhaald, nu als de god Shiva met de vele armen.

De oranje maskers die ze draagt zijn doodshoofden met vleugels met haar eigen ogen erin, zegt Evelien. “De inspiratie hiervoor komt van de schoenen die ik in de sculpturen draag. Op de achterkant staat zo’n doodshoofd. Dat doodshoofd heb ik uiteraard wel aangepast en mij eigen gemaakt. Ook zijn niet alle maskers hetzelfde. Met de maskers heb ik het verleden een gezicht willen geven. Dat past precies bij het onderwerp voor deze installatie ‘Echoes in the Bone Code. The Future is Now’ “

Op het eind van de eerste ruimte zie ik een groot zwart doek met in hoofdletters de tekst MEMENTO MORI met in cijfers de tijd, een geraamte, hangende bloemen en het gezicht van een liggende vrouw. Een modern vanitas stilleven, met de elementen der vergankelijkheid.

Om me heen kijkend zie ik menselijke beenderen, kleine pakketjes met inhoud, Patronen van echo’s met ogen en maskers en vrouwelijke figuren die op een tas aan de ene kant NO Time en op de andere kant ON Time hebben staan.

Echo in the Bonecode

De installatie ‘Echo in the Bonecode’, heeft als tekst ‘the future is now’. “Ik heb mezelf als skelet afgebeeld, de dood als persoon voorgeschoteld aan de kijker. Je neemt het verleden mee om de toekomst vorm te geven. Stel dat we het verpesten op de aarde, dan nog moeten we met het verleden de toekomst vormgeven.”

Het is duidelijk: Evelien dompelt ons volledig onder in de mystieke atmosfeer van Enzon, de door haar zelf bedachte planeet.

Evelien: “We zien hier de transformatie van ruimtevrouw Eve: een personage die zowel pionier is als een metafoor voor onze eigen zoektocht naar betekenis.

Het is een uitnodiging om stil te staan bij wat het betekent om deel uit te maken van een oneindig universum en om de kracht van vrouwelijke creativiteit in een kosmisch perspectief te herwaarderen.”

Een universum creëren

“Ik houd erg van verbeelden, van het creëren van een universum. Ik moest me daarvoor verdiepen in iets wat ik niet kende en vervolgens begrijpelijk moest maken, dichterbij halen en proberen het publiek erin mee te nemen. Dat lukt door onderwerpen van heel ver klein te maken, zoals de ‘Space Formers’, zij creëren vormen in de ruimte bestaande uit cirkels, driehoeken en vierkanten.”

In 2017 maakte ze een model van een astronaut, een beetje abstract, die bewoner zou kunnen zijn van een verre planeet. “Het liet me niet los. Ik werkte een paar jaar voordat ik grip kreeg op die planeet. Ik bedacht me dat ik nog geen naam voor die planeet had. Ik zette een koffer neer waar die naam op moest komen. Met die koffer kon de reis naar de planeet beginnen. Mijn zoon heet Enzo, vervolgens dacht ik Enzon?, het woord zon zit erin, het is een mogelijke naam voor een planeet. Het werd steeds meer een echte wereld voor mij. Die planeet kwam steeds meer naar mij toe. Ik ontwikkelde allerlei verhalen die met die planeet te maken hadden.”

De eerste Planet ENZON installatie liet ze zien in 2019.

Het OOG

In de tweede zaal met een lichtkoepel, waardoor het buitenlicht doordringt (en het contact met de ruimte makkelijker wordt) was eerder te zien in een kerk in Leffinge, bij Oostende (België). Van een pop artist met de naam AVE EVE heeft ze een product gemaakt in een grote doorzichtige verpakkingsdoos. “Ik noem het SUB-pop Het is POP met een rauw randje. Genoemd naar het grunge muziek label uit Seattle. Deze muziek heeft dezelfde vibe als mijn kunstwerken.”

Ik zie een reeks vrouwen met pannen op hun hoofd met een antenne erop om geluiden op te vangen en te communiceren. “Ik ontwikkelde de Radio Enzon Performance Band. Ik treed alleen op of met zijn tweeën (samen met mijn dochter Mees) met een synthesizer en of gitaren voor de geluiden. De band is een soort radio die zendt. Volgende week is er hier in de zaal een ’ENZON Space Dance Happening’, waar we de zwaartekracht en bewegingen van Planeet Enzon gaan ontdekken.”

Ik zag het al in de eerste ruimte, maar hier is het nog meer aanwezig, het OOG. En de letter A. Evelien: “Je kunt het ’t alziend oog noemen. Het is een repetitief element. Ik heb het op doek laten drukken. Ook de A komt vaak terug. A is het begin, wat de ruimtevrouw als signaal oppikt uit de ruimte. Daarmee maakt ze het woord AVE, Ave Space.” We zien een kastje met het oog, de deurtjes kunnen open.

Een vrouw op matras: ze ligt plat en ontwaakt. Haar helm is plat. Het is Eve20250010. Ave space! Eve’s Celestial Revelation: A Space Woman’s Awakening. In de lucht zweven een aantal zwarte doodsvogels, het zouden ook zwarte engeltjes kunnen zijn. Aan bijna alle figuren zitten labeltjes, soms het Enzon label, dan weer het Ave Eve label, dan weer ENZON EXPLORER, het productiebedrijf van Enzon.

Enzon Care

Er zijn heel wat klonen: de vrouwen zijn gekloond, de hond, een buldog is gekloond, een voltallig leger van Enzonauten is gekloond en de doodsvogels / engelen zijn ook gekloond, maar iedere kloon ziet er weer ietsje anders uit.

Ik kijk terug en zie de achterkanten van de verschillende figuren, weer heel anders dan de voorkant. Aan de linkermuur gaat het over Enzon Care en zelfs de moeder van Evelien is te zien met oogvormen van de opticien. Ze test een medicijn tegen oogboldruk zwelling die je krijgt als je de ruimte in gaat. “Moeder leeft niet meer, maar ze leeft wel voort in een kunstwerk, net als de Space Dog.”

In de achterste ruimte zien we het gekloonde leger van Enzonauten. Zij worden upgebeamd en gaan vervolgens in een capsule de ruimte in. Evelien: “Ze vertellen tegen mij hoe het op hun planeet is (als ze zijn gearriveerd). Op hun koffer staat een sticker No return.

En op een doek: ‘Planet Enzon here we come!’ Alsof het een verkeersbord is.

Een Tampon Rocket

Aan de rechterkant Period in Space met tampons en Make up. Willen vrouwen wel make up in space? Te zien zijn vrouwen in roze met een gitaar op hun shirt en met rode make-up over hun mond. “Ik heb geen make up nodig in de ruimte, dat lijkt mij totaal overbodig. Ik heb niks met roze, maar voor deze installatie omarm ik het .
De slimme NASA mannen dachten dat 1 vrouw voor 1 week in de ruimte 100 tampons nodig had. Dat vond ik een humoristisch gegeven om een installatie over te maken. Ik heb speciaal een blow up Tampon Rocket gemaakt.”

Ten slotte een trekpop. Met deze trekpop won Evelien in 2024 de Pictura Prijs waardoor ze deze grote expositie kon houden. “Ik was er heel blij en verrast mee. Ik zou nog een twee maal zo grote expositie met de planeet Enzon kunnen houden.”

Naar de planeet zal op en neer gereisd kunnen worden en er zal voor een bepaalde periode verbleven kunnen worden.

Deze pioniers verblijven in een Resort Base op de planeet Enzon, waar zelfvoorzienend voedsel zal worden gekweekt. Alles vegetarisch, want vooralsnog zullen dieren niet worden toegestaan.

Hoe lang is Evelien kunstenaar?

Een kwart eeuw. Ze volgde de Willem de Kooning Academie, en is in 2001 afgestudeerd in autonome beeldende kunst. Ook heeft ze de Lerarenopleiding Tekenen en Handvaardigheid gedaan.

Wat is haar ervaring met het kunstleven?

Ze heeft heel veel geëxposeerd. Meer dan 100 keer in binnen- en buitenland, niet alleen tentoonstellingen, maar ook performances, kunst op straat, op muziekfestivals. “Het is leuk om werelden te mixen. Zeker over zoiets als abstracts als de ontdekking van een eigen planeet.”

Tot slot, wat is haar filosofie?

“Ik maak totaalkunst. Ik probeer alles te combineren. Beeld, geluid, dans, installaties en performances. Serieuze en minder serieuze onderwerpen. Ik geef het niet op. Laten we wat maken van het leven. Met elkaar vormen wij een groter geheel . Met zijn allen kunnen we heel veel goeds doen. Laten we vooral positief blijven en vooruit kijken!

Willen we wel naar een andere planeet? Laten we ’t hier leuk maken. De wereld is zoveel groter dan we denken dat we zien. We moeten er voor elkaar zijn.”

Afbeeldingen: 1) I am a SPACE WOMAN, Evelien de Jong, 2) Navigating Through Time and Space, expositie, Pictura, 2025, Evelien de Jong , 3) Space Formers, installatie, Pictura, 2025, Evelien de Jong , 4) Period in Space, installatie, Pictura, 2025, Evelien de Jong , 5) Echoes in the Bone Code, met en van kunstenaar Evelien de Jong, installatie, Pictura, 2025, Evelien de Jong, 6) Preparing for the Big Escape, installatie, Pictura, 2025, Evelien de Jong

https://www.eveliendejong.nl/
https://www.instagram.com/evelien_de.jong/

https://www.pictura.nl/event-details/navigating-through-space-and-time-evelien-de-jong