Artus Quellinus – Beeldhouwer van Amsterdam

Tijdens het Amsterdam 750-jubileumjaar bundelen het Rijksmuseum en het Koninklijk Paleis Amsterdam hun krachten voor de toptentoonstelling: Artus Quellinus – Beeldhouwer van Amsterdam.

Voor de allereerste overzichtstentoonstelling van Quellinus worden meer dan 100 topstukken uit binnen- en buitenland samengebracht, in zijn grootste meesterwerk: het Koninklijk Paleis Amsterdam. De van oorsprong Vlaamse Artus Quellinus geldt als de belangrijkste barokke beeldhouwer van Amsterdam en ver daarbuiten.

Dieren spotten in het Paleis

In het beeldhouwwerk van het paleis heeft beeldhouwer Artus Quellinus honderden dieren verstopt! Spot onder andere glibberige vissen, een dromedaris, een krokodil en een kameleon, woeste wolven en tortelende duifjes. Ze zijn gemaakt van koud, hard marmer, maar ze lijken zo levensecht dat je hun schubben, veren en haren bijna kunt voelen.

Bezoek deze de tentoonstelling en neem een gratis familiespoor mee en ga samen op zoek! Met leuke doe-opdrachten kijk je op een andere manier naar het beeldhouwwerk en ontdek je de verhalen van het Paleis.

Artus Quellinus. Beeldhouwer van Amsterdam

De tentoonstelling vertelt het verhaal van een topbeeldhouwer die lang onderbelicht is gebleven en het verdient (her)ontdekt te worden. Artus Quellinus was zowel in Vlaanderen – waar hij vandaan kwam – als in de Nederlandse Republiek de belangrijkste beeldhouwer van zijn tijd. Hij is vooral beroemd geworden door zijn enorme sculpturale bijdrage aan het huidige Koninklijk Paleis Amsterdam, dat in 1655 werd ingewijd als het nieuwe Amsterdamse stadhuis. Hij maakte daarvoor iconische beelden als de beroemde Atlas, verfijnde sculpturen in de rijk versierde Burgerzaal en verhalende reliëfs in ‘de Nachtwacht van de beeldhouwkunst’: de Vierschaar. Gedurende vijftien jaar bestierde Quellinus een grote werkplaats aan de Keizersgracht en was hij de beeldhouwer van Amsterdam.

De bezoeker ontdekt tijdens de tentoonstelling Quellinus’ veelzijdige werk en leert hem tegelijkertijd kennen als ondernemende kunstenaar en succesvolle netwerker. Een vernieuwer, die invloeden vanuit zijn geboortestad Antwerpen en uit Italië meebracht naar het Noorden. Hij was een belangrijke inspirator voor de beeldhouwkunst in de tweede helft van de zeventiende eeuw, in de toenmalige Republiek der Nederlanden en daarbuiten.

Briljant observator

Zijn eigenzinnige stijl is een synthese van het warme realisme van de Rubensbarok uit zijn geboortestad Antwerpen en de rust en harmonie van de antieken die hij in Rome had leren kennen. Quellinus was een briljant observator, die met zijn werk verleidt, verwondert, ontroert en verhalen en emoties tot in details wist vast te leggen in zijn werk. Dat bewijzen niet alleen zijn sculpturen voor het voormalig stadhuis uitgevoerd in marmer en brons, maar ook zijn spontane portretbustes, indrukwekkende heiligenbeelden, raak geboetseerde terracotta’s en verfijnde ivoren.

Meester van ‘levend marmer’

De meester van ‘levend marmer’ beleefde overduidelijk zelf veel plezier aan het observeren van mensen, dieren en dingen en het weergeven daarvan in klei, marmer en steen. Quellinus weet de zachtheid van menselijke huid of geplooide stof te vatten in harde steen. Hij brengt goden, helden en heiligen tot leven in marmer en leeft zich uit in de uitbeelding van de natuur. Zijn sculpturen, vol verhalen en speelse details blijven tot op de dag van vandaag fascineren.

‘Het licht der beelthouwerye onzer eeuwe’

‘Het licht der beelthouwerye onzer eeuwe’, zo noemde de dichter Joost van den Vondel zijn tijdgenoot Artus Quellinus (1609-1668). Vondel vergeleek Quellinus zelfs met Phidias, de beroemdste beeldhouwer uit de Griekse oudheid. Een groter eerbetoon was niet denkbaar.

Over de tentoonstelling

De tentoonstelling presenteert een grote selectie bijzondere kunstwerken uit museale, kerkelijke en particuliere collecties in binnen- en buitenland. Onder meer het Louvre in Parijs, het Rubenshuis in Antwerpen, Statens Museum for Kunst in Kopenhagen en maar liefst 60 objecten van het Rijksmuseum. Kleine, intieme sculpturen in onder meer ivoor, hout en terracotta, worden getoond naast marmeren werken van imposant formaat, waaronder topstukken die zelden of nooit reizen.

Topstukken die zelden of nooit reizen

Voor deze bijzondere gelegenheid keren de door Artus Quellinus vereeuwigde Amsterdamse burgemeesters voor even terug naar ‘hun’ stadspaleis waar ze de bezoekers verwelkomen in de Burgerzaal. Voor één keer verlaat het meer dan levensgrote heiligenbeeld van Sint-Petrus uit de Antwerpse Sint-Andrieskerk zijn standplaats en reist de majestueuze fontein van Pallas Athene uit Museum Kurhaus Kleve af naar Amsterdam. Daarnaast worden er inspiratiebronnen uit de Oudheid getoond, zoals de Zingarella, een beroemd beeld dat Quellinus met eigen ogen in Rome heeft gezien, evenals werk van befaamde tijdgenoten, zoals François du Quesnoy en Lucas Faydherbe, en van succesvolle voormalige medewerkers, zoals Rombout Verhulst, Artus II Quellinus en Josse de Corte (alias Giusto Le Court). Laatstgenoemde bracht Quellinus’ lessen op zeer verrassende wijze over naar Venetië.

Quellinus’ meesterwerk

Het Koninklijk Paleis Amsterdam, Quellinus’ meesterwerk, is met z’n schat aan beeldhouwwerk essentieel onderdeel van de tentoonstelling en vormt de context waarin topstukken uit alle fasen van zijn loopbaan worden gepresenteerd. De beelden van Quellinus hebben een directe, visuele kracht. Ze imponeren en ontroeren. Naar de talloze, vaak speelse details kun je blijven kijken.

Wat u niet mag missen: de Vierschaar – ‘Nachtwacht’ van de Nederlandse beeldhouwkunst
De emotionele spanning die Quellinus in zijn werken wist te leggen, komt in de Vierschaar, een aparte zaal op de begane grond, bij uitstek naar voren. De Vierschaar was de ruimte waar in een publieke ceremonie de doodstraf werd uitgesproken. De vier wanden zijn overdadig bekleed met symbolisch geladen beeldhouwwerk. Tegen de achterwand geven drie grote reliëfs voorbeelden van goede rechtspraak. Hoogtepunten zijn de levensgrote vrouwenfiguren die Straf en Berouw verbeelden en de dramatische reliëfs, waaronder Het Oordeel van Salomo.

Samenwerking Rijksmuseum

Een overzichtstentoonstelling van het werk van Artus Quellinus was al jaren een grote wens van zowel het Koninklijk Paleis Amsterdam als het Rijksmuseum. Het is een ideale samenwerking waar het Paleis het magnum opus van Artus Quellinus in huis heeft, beheert het Rijksmuseum de grootste collectie kunstwerken, terracotta modellen en een groot aantal schetsen die Quellinus maakte als voorstudies of toonmodellen voor zijn werk in het stadhuis. Actueel kunsthistorisch en materiaal-technisch onderzoek van het Rijksmuseum naar Quellinus leven, werk en zijn atelierpraktijk vormen de wetenschappelijke basis voor de tentoonstelling die door het Koninklijk Paleis Amsterdam wordt gemaakt en de publicatie van Rijksmuseum. Het Rijksmuseum treedt tevens op als belangrijkste bruikleengever, zo’n zestig werken maar liefst zullen in het paleis tentoongesteld worden.

Onderzoek ‘Quellinus at work’
Een groep van 35 terracotta modellen en schetsen die Artus Quellinus maakte voor zijn werk in het Amsterdamse stadhuis is sinds een aantal jaren onderwerp van een groot interdisciplinair onderzoek door het Rijksmuseum, naar Quellinus omvangrijke beeldhouwbedrijf. Onderzoeker en gastconservator van de tentoonstelling Bieke van der Mark (onder begeleiding van prof. dr. Frits Scholten, senior conservator beeldhouwkunst) gebruikt kunsthistorisch, materiaal-technisch en archivalisch onderzoek om beter inzicht te krijgen in de werkwijze van Quellinus. Dit heeft geleid tot nieuw inzichten over Quellinus zijn atelierpraktijk.

Publicatie

Bij de tentoonstelling verschijnt een rijk geïllustreerde publicatie, waarin zijn leven werk en atelierpraktijk wordt belicht. Het boek is samengesteld door Rijksmuseum conservator beeldhouwkunst Bieke van der Mark en ontworpen door Irma Boom. Het boek verschijnt in het Nederlands en Engels.

• Artus Quellinus. Beeldhouwer van Amsterdam. ISBN: 978-94-6208-911-2
• Artus Quellinus: Sculptor of Amsterdam ISBN 978-94-6208-912-9

8 juni tot en met 27 oktober in Quellinus zijn meesterwerk: het Koninklijk Paleis Amsterdam.

https://www.youtube.com/watch?v=tdeL-uXqlDM

https://www.paleisamsterdam.nl/