Zeger Reyers zorgde dit jaar voor een spectaculair openingsbeeld van de beeldententoonstelling op het Lange Voorhout, ‘Voorhout Monumentaal’: een levensgroot snelwegbewijzeringsbord. Het bestaat uit een groot bord met de tekst Den Haag, daaronder in wit ’Cultuur’ en daaronder in rood ‘A11’. Ernaast een kleiner bord voor de eerste weg rechts de tekst ‘Vanaf hier mag Alles’ en daaronder in rood ‘A3’.
Ik spreek met Zeger Reyers (57) op zijn dakterras in een pand in de binnenstad van Den Haag. In de plantenbakken rond dakterras staan 140 verschillende soorten planten. Hij laat mij er iets van proeven: een stukje zeevenkel en een oesterblad. De zeevenkel is lekker pittig.
Gemeenteraadslid Coen Bom van Hart voor Den Haag ziet graag dat het kunstwerk na het sluiten van de tentoonstelling eind augustus een permanente status krijgt. Zeger Reyers: “Het zou mooi zijn als het lukt.”
Hoe kwam hij op het idee voor het verkeersbord?
“Het Lange Voorhout is voor mij vertrouwd gebied. Het ligt in het Museumkwartier, op de kaart gezet door Den Haag citymarketing. Voorhout Monumentaal werd ongeveer 10 jaar lang voorafgegaan door Den Haag Sculptuur, gefinancierd door de Gemeente, nu is het initiatief uitgegaan van Pulchri Studio, de kunstenaarssociëteit die eenzelfde tentoonstelling met een fractie van het eerdere budget organiseert. De titel is Voorhout Monumentaal, daar hoort dan ook wel een groot werk bij. En met ons centrum van de macht op een steenworp afstand vond ik een bewegwijzeringsbord zowel ‘richting gevend’ als ‘Larger than Life’ zo op de wandelpromenade.
Vanaf dit bord is er een imaginair podium waar je alles kunt zeggen. Het is een pleidooi voor artistieke vrijheid en daarnaast een ook pleidooi voor een moreel kompas. Passend in de stijl van Van Kooten en De Bie en Monty Python.
La Condition Humaine
Reyers is een productief kunstenaar die de schijnwereld(en) die mensen scheppen om comfortabel te leven bevraagt. In zijn werk begeeft hij zich op vele gebieden, waarbij hij met verrassende vondsten komt. Met zijn vrouw Pietertje van Splunter heeft hij de projectenorganisatie BROOS voor opdrachten.
“Mijn werk is divers, maar er is wel een paraplu. Het is altijd maatschappelijk, qua ondertoon, niet zozeer qua boventoon. Goede kunst heeft veel betekenislagen, hoe meer lagen hoe beter. Vaak is de ‘instapdrempel’ van mijn werk laag. Een tic die ik in het eerste jaar van de academie bij het vak styling heb meegekregen; ‘de meeste mensen moeten het werk niet direct afkeuren’.”
Het werk of zijn oeuvre gaat in de basis om La Condition Humaine. “Nu zitten we in de tijd van de kosmetische ingrepen, de mens als machine. ‘Dokter, maak me beter’. Dat lukt niet altijd, dat is voor velen een reden om boos te zijn. We zijn de connectie van leven met sterven kwijt. Dat is een nieuw taboe. We moeten leren sterven, zoals de NRC laatst in een artikel aan de orde stelde. We hebben ’t allemaal zelf in de hand.”
Healing environment
Voor een opdracht maakt hij een probleemstelling. Hij bekijkt de vraag vanuit veel invalshoeken. Alle ideeën legt hij vervolgens in een weegschaal. “Daar komt een concentraat of destillaat uit, en daar moet je mee blijven spelen. De kernaspecten van al die invalshoeken; dat wordt je palet.”
Zo wilde het Bernhoven Ziekenhuis in Uden, een nieuw ziekenhuis dat in de plaats kwam van drie streekziekenhuizen, een natuurlijke interieurinrichting van het gebouw, met name de ingang en binnenplaats die een positieve invloed zou hebben op het welbevinden van de patiënten. Als uitgangspunt werd gekozen voor het concept ‘Healing Environment’, een helende omgeving.
“Er waren echter al visuele verwijzingen naar de natuur in het interieur, zoals andere fotobehang aan de muren. Onder andere van een grote paddenstoel, rood met witte stippen en daarachter een foto van een koeienneus. Wij (Broos) brachten een tweede betekenislaag aan, gebaseerd op het begrip het bovennatuurlijke. Er kwam een Regenboog van licht in het plafond boven de entree met 100 verschillende kleuren. In de binnentuin kwamen twee grote eenhoorns, een moeder met veulen. Op de muren in de buurt van de binnentuin kwamen prisma’s op de ramen die zonlicht omzetten in regenbogen op de muren, pal naast witte eekhoorntjes van een soort gips. Een verwijzing naar de dokters en zusters, maar ook naar de voorchristelijke geloven in Noord-Europa. De eekhoorn ‘Ratatoskr’ was het enige wezen wat in de noordse mythologie door de grens tussen de onder-, de mensen-, en de bovenwereld kon bewegen. Deze eekhoorn was een boodschapper maar ook een beetje een intrigant. Dit thema komt ook bij een kunstwerk gemaakt voor een RIVM-gebouw terug. In een installatie door het gehele gebouw met onder andere twee opgezette raven; Hugin en Munin, ‘Gedachte’ en ‘Geheugen’, de raven van de oppergod Odin. Die vlogen elke dag over de mensheid uit om ’s avonds verslag uit te brengen van de fysieke en mentale gesteldheid van de mensen.”
Natuur
Natuur is een drijvende kracht in zijn werk. “Als kind had ik veel aquaria, ik maakte ze zelf en altijd groter dan het territorium dat de visjes in de natuur vormden. Later ben ik ook gaan duiken. In het water zag ik de prachtigste structuren. Ook mijn ouders waren veel met natuur en hun tuin bezig. Dat maakte indruk op mij. In het NRC stond laatst een artikel over waarom wij als mensen een blinde vlek voor planten hebben. Veel mensen zien alleen maar groen, maar zien de afzonderlijke planten niet. Ik heb die blinde vlek niet. Botanisten hebben dat natuurlijk ook niet. Het is van belang een plaats/ biotoop, je achterland te kennen en herkennen. Ze hebben allemaal een unieke configuratie.”
Als hij wandelt stopt hij van alles in zijn mond, en hij heeft allerlei soorten gedroogde paddenstoelen in huis. “Een groeiende paddenstoel verdubbelt zichzelf per dag.” In 1995 maakt hij voor zijn afstuderen aan de Willem de Kooning Academie zijn eerste werk met paddenstoelen. Vele volgden. “Ik heb paddenstoelen laten groeien onder het draaiplateau van een pick-up. De installatie heeft een speciale LP, gemaakt door Lee Ranaldo (Sonic Youth); alle nummers eindigen een een eindeloze (circulaire) groef. Het nummer duurt een aantal minuten en daarna volg een repetitie van die ene groef totdat langzaam de paddenstoelen van onder de draaitafel komen groeien….. Zo fungeren die als rem en zetten de muziek stil. De audiocultuur vervalt tot een natuurlijk schouwspel. Heel graag zou ik nog eens een keer een videowerk maken, een shot van een week waarin je zo’n proces met het groeien van de paddenstoelen ziet.”
Transformatie van de aarde
Nu in het antropoceen loopt de mensheid op de toppen van zijn eigen arrogantie, zegt Reyers. “We kunnen alles wel maken denken we. Dat doet de wereld en de mensen geen goed. We moeten naar een andere mentaliteit toe evolueren. Een symbiotisch tijdperk (Symbioceen) waarin allen met allen en alles met alles gaat samenleven. Simpelweg omdat we uit meer lichaamsvreemde cellen bestaan dan lichaamseigen cellen. De grootste uitdaging voor de mensheid zal zijn het volgende taboe te slechten: de toename van het aantal aardbewoners. Hoe verminderen we ons als mensheid?”
Hij is optimistisch over de mogelijkheden van transformatie van afgeschreven en uitgestorven gebieden als de Sahara. Sebastião Salgado, de Braziliaanse fotograaf, heeft er een levenswerk van gemaakt: te zien in de documentaire over zijn werk en leven The Salt of the Earth. “Hij heeft zijn eigen oerwoud gemaakt in een kaal gebied. De organisatie JustDiggit zet zich in om het droge Afrika te vergroenen. En op Vancouver Island fungeren omgevallen sequoias als ‘nurselog’ voor de zaadjes van jonge boompjes. Dit zijn kleine voorbeelden hoe je eigenlijk alle leven op de aarde zou moeten benaderen, en wellicht meer dan alleen leven. We kunnen het wel en velen weten het; ook de mensheid in z’n geheel…..? Zover zijn we helaas nog lang niet.”
Zijn ouders – inmiddels overleden – hadden 20 jaar een huis en tuin in de Dordogne. Het was harde en rotsige grond daar. “Ik heb balen gedroogde koeienmest naar Frankrijk gebracht. Alles ging groeien als een gek. Inmiddels zijn veel van die plantjes terug, ook hier in de tuin op dakterras.” Zijn ouders liggen begraven op een Franse begraafplaats. Hij laat een foto op zijn telefoon zien. De begraafplaats is dor en droog, maar op het graf van zijn ouders groeien bloeiende plantenstruiken. “Zij blijken heel goede mest te zijn” zegt hij met een lichte ironie.
Heeft Reyers een sleutelwerk?
Dat heeft hij. Hij noemt de volgende drie:
• ‘Paddenstoel’ zijn afstudeerwerk met paddenstoelen op de Willem de Kooning Academie in 1995;
• ‘Rotating-Kitchen’ de ronddraaikeuken, een keuken die langzaam om zijn as gaat draaien. Het duurt niet lang of alle spullen vallen uit de kastjes. Er was 30 kilo kruiden van over de gehele wereld in de kastjes aanwezig;
• de keramische bord werken. Van Goede Voornemens – op elkaar gestapelde borden op een lange tafel tot en met Hard Water, borden in de vorm van een verstilde waterval.
Wat is zijn ervaring van het kunstleven?
“Ik werk doorgaans projectmatig en produceer slechts weinig in mijn atelier, en ik leg de lat hoog in de ontwikkeling van mijn eigen werk. Daardoor is het maken van nieuw werk erg leuk, maar niet gemakkelijk. Ik ben blij dat ik nooit heb hoeven acquireren.
De opdrachtgevers worden steeds veeleisender, ik zit wel eens in een voorbereidende vergadering met 15 anderen die allemaal hun zegje doen. Je probeert met alle opmerkingen rekening te houden, maar het voelt af en toe ongemakkelijk. Je ziet dat cultuur in Nederland een ondergeschoven kindje is. Ik pleit ervoor de vergaderuren ook voor de kunstenaar mee laten tellen als er afgerekend wordt.”
Tot slot, wat is zijn filosofie?
“Ik ben een purist. Als ik goud gebruik moet het echt goud zijn. Elke molecuul doet mee. Kunst van dit moment zou wel wat minder sociaal geëngageerd mogen zijn. Het engagement viert te veel hoogtij, en ligt er te dik bovenop, maar engagement is wel een essentieel onderdeel, het moet er wel in zitten. Maar het hoeft niet sociaal te zijn. Het liefst zie ik dat het werk voor zichzelf spreekt, en dan graag in meerdere tongen.”
Afbeelding: Openingsbeeld Voorhout Monumentaal 2023
http://www.zeger.org/
https://www.instagram.com/p/BW5WdACA7sh/
http://www.brooswork.net/
inZaken.eu 